31 Mayıs Tütünsüz Bir Dünya Günü Nedeniyle, Tütün Endüstrisinin Maskesini Düşürün!
Her yılın 31 Mayıs’ı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafı olan ve Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi'ni imzalamış üye ülkelerce “Tütünsüz Bir Dünya Günü (1)” olarak belirlenmiştir. Tütünsüz Bir Dünya Günü 2025 yılı teması “Tütün Endüstrisi'nin Maskesini Düşürmek, Tütün ve Nikotin Ürünlerine Yönelik Endüstri Taktiklerini Açığa Çıkarmak” (2) olarak duyurulmuştur.
Tütün endüstrisi zararlı ürünlerini pazarlamak için taktikler geliştirir.
Tütün endüstrisi ürünlerini satmak için her zaman farklı taktikleri uygulamaktadır. Örneğin; endüstri tütün ürünlerinin tadındaki sertliği azaltmak ve çekiciliğini artırmak için katkı maddeleri, tatlandırıcılar kullanmaktadır. Ayrıca tütün ve nikotin ürünlerini şekerleme, oyuncak gibi çocuk ürünlerine benzeyen paketlerde sunar. Şık, ilgi çekici ve aldatıcı ve dijital medya kampanyaları ile gençlerin gözlerini boyamaktadır. Böylelikle daha erken tütünle tanışan ve daha uzun süre tütün endüstrisinin müşterisi olacak kitleler yaratmaktadır. Elektronik sigaralar, nikotin ürünleri ve ısıtılmış tütün ürünlerini tanıtan pazarlama içeriği, sosyal medya platformlarında 3,4 milyardan fazla kez görüntülenmiştir (1,2).
Tütün endüstrisinin hedefinde herkes var ama kadın, genç, adolesan, çocuk daha fazla var!
Kadın, genç, adolesan ve çocuklara yönelik açık veya örtülü reklamlarla kendini tanıtır, hatırlatır, akıldan hiç çıkmasına izin vermez. Tütün ürünlerinin çeşitliliğini artırarak satışı artırır. Yeni nesil nikotin ürünlerini sigara içmeyen ergen ve çocuklar kadar, sigarayı bırakmak isteyen erişkinleri yeniden kazanmak için pazarlar. Küresel düzeyde taktikler hep aynı kötü sonuçla kendini gösterir. Örneğin; dünyada 13-15 yaş aralığında 37 milyon çocuğun tütün ürünü kullandığı bilinmektedir. Taktikler bölgelere göre de değişir ama sonuç hep tütün ürünü satışlarının ve kullanan sayısının artması olur. Örneğin; Çin, Avustralya, Japonya, Güney Kore ve çok sayıda ülkenin oluşturduğu DSÖ Batı Pasifik Bölgesi'nde 2022 yılında 6 milyon adolesan tütün ürünü kullanmıştır. Örnekler çoğaltılabilir (3).
Tütün endüstrisi lobi faaliyetlerinde bulunur, sosyal sorumluluk projeleriyle kendini aklamaya çalışır.
Tütün endüstrisi siyasilere ulaşarak lobi faaliyetlerinde bulunur. Basına da yansıyan haberlere göre (4) bir süre önce ulusötesi bir tütün şirketi yöneticisi ülkemizde Ticaret Bakan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Tütün ve nikotin endüstrisi sosyal sorumluluk projelerine destek vererek kendini aklamaya çalışır. Dünyada yılda 8 milyondan fazla, Türkiye’de 100 binin üzerinde kişinin ölümünden sorumlu bu endüstri, ülkemizi derinden sarsan Şubat 2023 depremlerine yaptığı nakdi yardımla kendini toplumun gözü önünde aklama fırsatçılığını kaçırmamıştır (5).
Türkiye’de tütün ürünleri tüketiminde son durum nedir?
Türkiye’de de çok dikkatli olmak gerekmektedir. Ülkemizde tütün satışları alarm vermektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı 2024 verilerine göre; Türkiye’de sigara iç satışı 2011’den bu yana yaklaşık %65 artarak 150,49 milyar adede ulaşmıştır. Bu sayı ne yazık ki ülkemiz için bir rekor niteliğindedir (6). Nargile başta olmak üzere diğer tütün ürünlerinin kayıt dışı kullanımı artmaktayken elektronik sigara gibi ruhsatlandırılmamış tütün ürünlerinin satışı yapılmaktadır. Ülkemizde satış noktalarına yönelik yapılan çalışmada fiyat bildirimi, ürünlerin sağlık uyarılarının gösterilmemesi, ürünlerin satış noktası dışından görülebilmesi, belirli markaların öne çıkarılması gibi 2014’e göre 2024 yılında %100’e varan oranda artmış ihlaller tespit edilmiştir (7). Ayrıca Türkiye, hükümetlerin tütün endüstrisinden etkilenme indeksinde 72 puanla endüstriden en çok etkilenen ülkeler arasındadır (8).
Bütün bu olumsuz gelişmelere ek olarak tütün endüstrisine verilen teşvik ve ödüller, gençlerimizin ve toplum sağlığının bizler için “apaçık” ama özellikle farkındalığı zayıf olan kesimler için “maskeli” düşmanı olarak görmemiz gereken tütün endüstrisinin daha da güçlenmesine neden olmaktadır.
Dünya hepimizin!
Ülkemizde yaşayan “biricik” hayatlar çok değerli.
Bununla birlikte, önlenebilir bir bağımlılık nedeniyle milyonlarca yaşam kaybolmakta.
Kök neden tütün endüstrisidir, maskesini düşürelim!
Türk Tabipleri Birliği
Adana Tabip Odası
Adıyaman Tabip Odası
Ağrı-Kars-Ardahan-Iğdır Tabip Odası
Amasya Tabip Odası
Ankara Tabip Odası
Antalya Tabip Odası
Aydın Tabip Odası
Balıkesir Tabip Odası
Bartın Tabip Odası
Batman Tabip Odası
Bitlis Tabip Odası
Bolu-Düzce Tabip Odası
Bursa Tabip Odası
Çanakkale Tabip Odası
Denizli Tabip Odası
Diyarbakır Tabip Odası
Edirne Tabip Odası
Eskişehir-Bilecik Tabip Odası
Gaziantep-Kilis Tabip Odası
Hatay Tabip Odası
Isparta-Burdur Tabip Odası
İstanbul Tabip Odası
İzmir Tabip Odası
Kahramanmaraş Tabip Odası
Karabük Tabip Odası
Karaman Tabip Odası
Kastamonu-Çankırı Tabip Odası
Kırklareli Tabip Odası
Kocaeli Tabip Odası
Kütahya Tabip Odası
Malatya Tabip Odası
Manisa Tabip Odası
Mardin Tabip Odası
Mersin Tabip Odası
Muğla Tabip Odası
Muş Tabip Odası
Nevşehir Tabip Odası
Osmaniye Tabip Odası
Rize-Artvin Tabip Odası
Samsun Tabip Odası
Siirt Tabip Odası
Sinop Tabip Odası
Sivas-Erzincan Tabip Odası
Şanlıurfa Tabip Odası
Şırnak Tabip Odası
Tekirdağ Tabip Odası
Tokat Tabip Odası
Trabzon Tabip Odası
Uşak Tabip Odası
Van-Hakkari Tabip Odası
Zonguldak Tabip Odası
TTB Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu Yürütme Kurulu
Acil El Cerrahisi ve Mikrocerrahi Derneği
Adli Tıp Uzmanları Derneği
Akademik Geriatri Derneği
Çocuk Alerji İmmünoloji Astım Derneği
Çocuk Romatoloji Derneği
Deri ve Zührevi Hastalıkları Derneği
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği
İşyeri Hekimleri Derneği
Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği
Patoloji Dernekleri Federasyonu
Pediatrik Üroloji Derneği
Rejyonal Anestezi Derneği
Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Derneği
Türk Biyokimya Derneği
Türk Cerrahi Derneği
Türk Dermatoloji Derneği
Türk El ve Üst Ekstremite Cerrahisi Derneği
Türk Farmakoloji Derneği
Türk Fizyolojik Bilimler Derneği
Türk Gastroenteroloji Derneği
Türk Göğüs Cerrahisi Derneği
Türk Hematoloji Derneği
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği
Türk Kardiyoloji Derneği
Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği
Türk Klinik Biyokimya Derneği
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği
Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti
Türk Nefroloji Derneği
Türk Neonatoloji Derneği
Türk Nöroradyoloji Derneği
Türk Oftalmoloji Derneği
Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
Türk Pediatri Kurumu
Türk Pediatrik Kardiyoloji ve Kalp Cerrahisi Derneği
Türk Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği
Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği
Türk Radyoloji Derneği
Türk Tıbbi Rehabilitasyon Kurumu Derneği
Türk Toraks Derneği
Türk Yoğun Bakım Derneği
Türkiye Acil Tıp Derneği
Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
Türkiye Çocuk Cerrahisi Derneği
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği
Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Derneği
Türkiye FTR Uzman Hekimleri Derneği
Türkiye Milli Pediatri Derneği
Türkiye Psikiyatri Derneği
Türkiye Romatizma Araştırma ve Savaş Derneği
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği
Yüz Plastik Cerrahi Derneği
Adana Tabip Odası
Adıyaman Tabip Odası
Ağrı-Kars-Ardahan-Iğdır Tabip Odası
Amasya Tabip Odası
Ankara Tabip Odası
Antalya Tabip Odası
Aydın Tabip Odası
Balıkesir Tabip Odası
Bartın Tabip Odası
Batman Tabip Odası
Bitlis Tabip Odası
Bolu-Düzce Tabip Odası
Bursa Tabip Odası
Çanakkale Tabip Odası
Denizli Tabip Odası
Diyarbakır Tabip Odası
Edirne Tabip Odası
Eskişehir-Bilecik Tabip Odası
Gaziantep-Kilis Tabip Odası
Hatay Tabip Odası
Isparta-Burdur Tabip Odası
İstanbul Tabip Odası
İzmir Tabip Odası
Kahramanmaraş Tabip Odası
Karabük Tabip Odası
Karaman Tabip Odası
Kastamonu-Çankırı Tabip Odası
Kırklareli Tabip Odası
Kocaeli Tabip Odası
Kütahya Tabip Odası
Malatya Tabip Odası
Manisa Tabip Odası
Mardin Tabip Odası
Mersin Tabip Odası
Muğla Tabip Odası
Muş Tabip Odası
Nevşehir Tabip Odası
Osmaniye Tabip Odası
Rize-Artvin Tabip Odası
Samsun Tabip Odası
Siirt Tabip Odası
Sinop Tabip Odası
Sivas-Erzincan Tabip Odası
Şanlıurfa Tabip Odası
Şırnak Tabip Odası
Tekirdağ Tabip Odası
Tokat Tabip Odası
Trabzon Tabip Odası
Uşak Tabip Odası
Van-Hakkari Tabip Odası
Zonguldak Tabip Odası
TTB Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu Yürütme Kurulu
Acil El Cerrahisi ve Mikrocerrahi Derneği
Adli Tıp Uzmanları Derneği
Akademik Geriatri Derneği
Çocuk Alerji İmmünoloji Astım Derneği
Çocuk Romatoloji Derneği
Deri ve Zührevi Hastalıkları Derneği
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği
İşyeri Hekimleri Derneği
Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği
Patoloji Dernekleri Federasyonu
Pediatrik Üroloji Derneği
Rejyonal Anestezi Derneği
Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Derneği
Türk Biyokimya Derneği
Türk Cerrahi Derneği
Türk Dermatoloji Derneği
Türk El ve Üst Ekstremite Cerrahisi Derneği
Türk Farmakoloji Derneği
Türk Fizyolojik Bilimler Derneği
Türk Gastroenteroloji Derneği
Türk Göğüs Cerrahisi Derneği
Türk Hematoloji Derneği
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği
Türk Kardiyoloji Derneği
Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği
Türk Klinik Biyokimya Derneği
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği
Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti
Türk Nefroloji Derneği
Türk Neonatoloji Derneği
Türk Nöroradyoloji Derneği
Türk Oftalmoloji Derneği
Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği
Türk Pediatri Kurumu
Türk Pediatrik Kardiyoloji ve Kalp Cerrahisi Derneği
Türk Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği
Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği
Türk Radyoloji Derneği
Türk Tıbbi Rehabilitasyon Kurumu Derneği
Türk Toraks Derneği
Türk Yoğun Bakım Derneği
Türkiye Acil Tıp Derneği
Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği
Türkiye Çocuk Cerrahisi Derneği
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği
Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Derneği
Türkiye FTR Uzman Hekimleri Derneği
Türkiye Milli Pediatri Derneği
Türkiye Psikiyatri Derneği
Türkiye Romatizma Araştırma ve Savaş Derneği
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği
Yüz Plastik Cerrahi Derneği
Kullanılan Bazı Kaynaklar
1. WHO, World No Tobacco Day [Internet] https://www.who.int/campaigns/world-no-tobacco-day Erişim: 23.5.2025.
2. WHO, [Internet] https://www.who.int/campaigns/world-no-tobacco-day/2025 Erişim: 23.5.2025.
3.WHO, [Internet] https://www.who.int/india/news-room/feature-stories/detail/the-tobacco-industry-is-targeting-the-youth
4. Union [Internet] https://theunion.org/news/appointment-of-former-tobacco-industry-director-as-deputy-minister-of-commerce-in-the-turkish-government-must-be-revoked Erişim: 27.5.2025.
5. [Internet] https://www.pmi.com/resources/docs/default-source/our_company/transparency/pmi-2023-social-contributions.pdf?sfvrsn=1b18c6c9_2 Erişim: 28.5.2025.
6. [Internet] https://www.tarimorman.gov.tr/TADAB/Menu/22/Tutun-Ve-Tutun-Mamulleri-Daire-Baskanligi Erişim: 23.5.2025
7. Peçe Sönmez Ü, Elbek O, Yıldız F, ve ark. Tütün satış noktaları Gölge Raporu: 2014-2024 arasında Türkiye’de değişen durum. Türk Toraks Derneği 28. Yıllık Kongresi, 23-27 Nisan 2025, Antalya, Sözel Bildiri SS-330.
8. [Internet] https://fctc.who.int/resources/publications/m/item/global-tobacco-industry-interference-index-2023 Erişim: 27.5.2025.
Makaleye Dön