Kuş Gribi (Avian İnfluenza)
6 Ekim 2006
Prof.Dr.Esin ŞENOL
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD.
Öğretim Üyesi
Kuş Gribi (avian influenza) NEDİR?
Kuş gribi; kuşlarda görülen , grip(influenza) virüsünün neden olduğu bir viral infeksiyondur,
Kuşlarda görülen grip nedeni virüs türe özgüdür,çoğunlukla yabani kuşlar hastalanmaksızın
bu etkeni bağırsaklarında taşırlar. Etken yabani kuşlar arasında hızla yayılabilmektedir. Bazen de kümes hayvanlarına bulaşıp onlarda ciddi hastalık tablosu ve ölüme yol açabilmektedir.
Kuş gribine neden olan Influenza A virusları türe özgül (“species spesific”) olmakla birlikte son 3 yılda çeşitli Güneydoğu Asya ülkelerinde görüldüğü üzere tür bariyerini geçerek, nadiren de olsa insanlarda infeksiyon oluşturmaya başlamışlardır.
Kuş Gribinin Kümes Hayvanlarındaki Bulguları Nelerdir?
Kümes hayvanlarında hafif ve ağır seyirli olmak üzere başlıca iki tipte hastalığa yol açarlar.
Hafif seyirli hastalıkta; tüy dökme ,yumurtlamada azalma gibi bulgular görülürken, ağır seyirli form ise tüm organları tutan yaygın hastalıkla 48 saat içinde %100 ölümle sonlanır. Hafif hastalık yapan virüs kanatlı hayvan topluluğu içine girdikten sonraki birkaç ay içinde mutasyona uğrayarak ciddi hastalık yapan forma dönüşebilir.
Kuş Gribinin Bulaşma Yolları?
Kuşların salya(tükürük), burun salgıları ve dışkılarında etken bulunur. Bu salgılarla direk temas veya bunların bulaştığı yüzeylerle indirek temas sonucu bulaşma gerçekleşmektedir.
İnsan olgularının çoğunlukla infekte kümes hayvanları ile yakın temas veya bulaşmış yüzeylerle(kümes gibi dışkının bol bulunduğu ortamlar) temas sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Ülkemizde ve salgının yaşandığı Güneydoğu Asya ülkelerindeki olgularda çoğunlukla hastalanmış hayvanlarla ve bu hayvanların dışkılarının yoğun biçimde bulunduğu kümes gibi ortamlarla yoğun temas söz konusudur.
Temasın en yüksek olasılıkla hayvanların kesimi, tüylerin yolunması ve pişirme için hazırlanması sırasında olduğu kabul edilmektedir.
Çok nadir olmakla birlikte kümes hayvanlarını etkileyen salgınlar sırasında kuş gribi etkeni olan virusların (H5N1 ve diğer kuş gribi virus tiplerinin ) insandan insana bulaşabildiği gösterilmiştir. Ancak birkaç olgu düzeyindeki bu bildirimlerde virus, indeks olguyla çok yakın temas edenler dışındakilere bulaşmamıştır.
Bu olgularda da H5N1 virusunun pandemik hale dönüşmesi için gerekli olan gen mutasyonunun saptanmadığı bildirilmektedir.
Etken kuşların dışkısında +40C ‘de 1-3 ay, +370C’de 6 gün bulunabilmektedir.
Kuşların dışkısından hazırlanan gübrenin 1 gramının 1 milyon kuşu infekte edebileceği bildirilmektedir.
Virusların hava yolu ile taşınması birkaç kilometre ile sınırlıdır.Ayrıca, böcek, sinek , kemiriciler aracılığıyla infekte hayvanlardan, duyarlı hayvanlara ve çiftlikler arası araç-gereç ,yiyecek, kafes, elbise ve diğer ekipmanlarla mekanik olarak taşınma söz konusu olabilmektedir.
Kuş Gribinin İnsan Sağlığı açısından önemi nedir?
Kuş gribinin insana bulaş olasılığı düşüktür.Ayrıca çok nadir olgu bildirimleri ki, bunlarda da hasta kişilerle çok yakın temas söz konusudur, dışında virusun henüz insandan insana bulaş için gerekli mutasyonu tamamlamadığı saptandığından, insandan insana bulaş söz konusu değildir.
Ancak 2003 yılı ortalarında Güneydoğu Asya’daki salgın en yaygın ve ciddi salgındır.Yaklaşık 150 milyon hayvan bu salgında itlaf edilmiştir ve salgının görüldüğü pek çok ülkede ( Endonezya; Vietnam; Kamboçya, Çin,taylan) etkenin endemik olarak yerleştiği görülmektedir.
Bu salgında ,infekte olan kişilerde %50 ‘yi aşan ölüm oranları ile seyreden ağır zatüree ve tüm organlarda yetmezliğe giden ağır hastalık gelişmiştir.
İnsan sağlığı açısından bir başka önemli risk ise, virüs insandan insana geçiş için gerekli mutasyonu tamamlarsa ,tüm dünyayı etkileyen ve yüksek ölüm oranları ile seyretmesi beklenen bir pandemiye yol açma olasılığıdır.
Kuş Gribinin İnsandaki Bulguları Nelerdir?
Hastalığın kuluçka dönemi ortalama 2-5 gün olup, bu süre 8-17 güne kadar da uzayabilmektedir. Çoğu hastada başlangıç bulguları 38 C’yi aşan vücut ısısı ve alt solunum yolu infeksiyonu bulgularıdır.r (Öksürük, nefes darlığı gibi). Üst solunum yoluna ilişkin bulgular seyrek olarak görülür. H5N1 ile infekte hastalarda konjonktivit(göz infeksiyonu ) nadir rastlanan bir bulgudur. Bazı hastalarda, hastalığın erken döneminde ishal, karın ağrısı, kusma, plöretik göğüs ağrısı, burun ve dişeti kanamaları bildirilmiştir. Sulu ishal solunum belirtilerinin ortaya çıkmasından bir hafta kadar önce başlayabilir. Nadiren solunum yolu belirtileri görülmeden ensefalopati (beyin iltihabı ) ve ishalle seyreden olgular da bildirilmiştir.
Hastaların tamama yakınında pnömoni (zatüre) gelişir.. Tablo hızla ilerleyerek akut respiratuar distress sendromu=ani solunum yetmezliği (ARDS) haline dönüşür. Pnömoni başlangıcından ARDS gelişimine kadar geçen ortalama süre 6 gün (4-13 gün arası) olarak bildirilmiştir. Ayrıca böbrek yetmezliği, multiorgan yetmezliği ve diğer ciddi yaşamsal komplikasyonların gelişimi söz konusu olabilir.
Kuş Gribinin İnsanda Tedavisi
İnsan gribinde kullanılmakta olan ilaçlar (oseltamivir-Tamiflu veya zanamivir-Relenza) hem önlemede hem erken tedavide etkili olabilmektedir.
Ayrıca bu hastalarda yoğun bakım desteği gerekebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Kuş Gribine Bağlı İnsanlarda Görülen Mortalite Ne Sıklıktadır?
Kuş gribi hastaneye yatırılan hastaların %50’sinden fazlasında ölüme yol açmaktadır. 1997 yılında Hong Kong’ta görülen salgındakinin aksine (bu salgında ölenler 13 yaş ve üzerindeki kişilerdi), günümüzde ölenlerin arasında 15 yaşından küçük sağlıklı çocukların oranı fazladır. Ölüm genellikle hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasından 9-10 gün (6-30 günler arası) sonra gelişmekte, ölenlerin büyük çoğunluğunda ise neden solunum yetmezliği olmaktadır
Kuş Gribinin Önleminde Aşının Rolü?
Şu anda insan gribini önlemek için kullandığımız grip aşısını kuş gribini önlemede rolü yoktur.Ancak insan gribinin önlenmesi, 2 virüsün bir araya gelerek mutasyona uğrama olasılığını azaltacağından, grip aşısına kuş gribi salgını görülen durumlarda öncelik vermek gerekli görünmektedir.
TAVUK YEMEYE DEVAM EDEBİLİRMİYİZ ?
Kuş gribi pişmiş gıdalarla bulaşmaz. Dolayısı ile gıda-kaynaklı bir infeksiyon değildir.
Riskte olan kişiler kesim ve gıda hazırlamada bulunan kişilerdir.
Ancak tamamen emniyetli kabul edebilmek için 700C de pişirmiş olmak gerekir, yani et pembe görünmemelidir. Yumurtanın da tamamen piştiğinden(katı) emin olmak gereklidir.
Korunma
Virusun 56 0C ‘de 3 saatte veya 600C ‘de 30 dk.da öldüğü, formalin ve iyot bileşiklerine duyarlı olduğu bilinmektedir.Virus dondurmakla ölmeyebilir. DSÖ (Dünya sağlık Örgütü) besinlerin içindeki sıcaklık 700C olacak şekilde pişirilmesini önermektedir.
Tüm infeksiyon hastalıklarında olduğu gibi en önemli korunma yöntemi sık el yıkamadır.Sabun ve su veya susuz alkollü el antiseptikleri ile ellerin temizlenmesi önerilmektedir.
Kuş gribini kontrol altına almak için hastalıklı ve temastaki kümes hayvanlarının imhası ve uygun biçimde ortadan kaldırılması, çiftliklerin karantinaya alınması, buralara dezenfeksiyon uygulanması, canlı kümes hayvanlarının ülke içinde ve ülkelerarası hareketlerinin kısıtlanması önemlidir.
Pandemi Riski Var mı ?
Pandeminin gerçekleşmesi için 3 faktör gereklidir; insanı infekte edebilen yeni bir suş, ciddi hastalık ortaya çıkarabilme yetisi,insandan-insana kolay ve hızlı yayım. Bunlardan ilk ikisi gerçekleşmiştir.
Üçüncü faktör iki olasılık durumunda gerçekleşecektir; bir aracı konakta (domuz veya insan )”yeniden eşleşme” veya artan insan olguları sonucu “adaptif mutasyon”.
Korku Yaratan Gelişmeler
*Evcil Ördekler hastalanmaksızın rezervuar
*Deneysel çalışmalarda daha ölümcül hale geldiği ve ortamda varlığını sürdürebilme yetisi kazandığı bulguları
*Konak yelpazesi genişliyor
*Yabani kuşlardaki virus davranışında değişim; Çinde 6.000 göçmen kuşun ölmesi.
ANKARA TABİP ODASI
YÖNETİM KURULU
