Ankara Tabip Odası Yönetim Kurulu tarafından Ankara ili 1.Basamak Sağlık Hizmetleri Pandemi Raporu (ASM-İSM) hazırlanmıştır.
Pandemi ilan edilip Türkiye’de Covid-19 vakaları görülmeye başladığında birinci basamakta büyük bir yükü taşıyan Aile Sağlığı merkezlerindeki (ASM) hekimler ve Aile sağlığı çalışanları (ASÇ), Covid hastasına yaklaşım, tutum belirleme konusunda bir belirsizlik içinde kaldılar. Kısa süre içinde gerek meslek odası, gerek aile hekimliği derneği, gerekse sağlık bakanlığı rehberliği doğrultusunda her Aile Sağlığı Merkezi kendi uygulamasını hayata geçirmeye başladı.
ASM’lerde ilk haftalarda Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE) sıkıntısı olmuştur. ASM’ler cari gider ödeneği aldıkları için ihtiyaçlarını kendileri karşılamaktadır. Ancak KKE gereksiniminin çok artması, maliyetlerinin yükselmesi ve teminindeki zorluklar nedeniyle sıkıntı yaşamışlardır. Şu an Ankara’da tüm ASM’lere KKE ve dezenfektan dağıtımının yeterli düzeyde olduğu hem Sağlık Müdürü tarafından hem de Aile hekimleri(AH) tarafından Yönetim kurulu üyelerimize iletilmiştir. Dezenfektan ve KKE devamlılığının sağlanması pandemi kontrolünde çok önemlidir.
Yönetim kurulu üyelerimizin tespitlerine göre, Her ASM’nin işleyişi farklılık gösterse de; Aşı, gebe ve çocuk izlem, askerlik ve evlilik raporları, 65 yaş üstü akıl ruh sağlığı raporları kimi zaman ehliyet raporları verilmektedir. Sosyal mesafe korunmaktadır. Önceden her gün yapılan aşılar bazı ASM’lerde haftada bir gün yapılmaktadır.
Aşı, gebe ve bebeklere öncelik tanınmakta ve çok çabuk işleri bitirilerek ASM’den çıkmaları sağlanmaktadır. Çocuk, bebek ve gebe geldiğinde diğer hastalarla bir araya getirmemeye özen gösterilmektedir.
Kimi ASM’lerin triyaj uygulaması için mekanları müsait olsa da kimilerinin uygun olmaması ateşli hastaya müdahale açısından zorluk yaşatmaktadır.(Prefabrik binalarda, apartman dairelerinde hizmet veren ASM ‘ler mevcuttur)
Bazı ASM’lerde hastalarla dış kapı önünde görüşme yapılıp ateşleri ölçülerek içeri alınmakta, bazılarında sosyal mesafe korunarak herkes kendi AH’nin kapısında beklemektedir. AH’leri sosyal mesafeyi korumakta, gerektiğinde KKE ile fizik muayene yapmaktadırlar.
Hemen tüm ASM’ler triaj uygulayarak şüpheli Covid19, hasta, sağlam gebe-bebek başvurularını ayırmaya çalışsa da tüm bu önlemlere rağmen Aile Hekimleri bulaş endişesi taşımaktadırlar. Ateşi yüksek hastalar, izolasyon odasında kimi zaman çok uzun süreler 112 ekibini beklemek zorunda kalmaktadırlar.
Görüşülen ASM’lerin hepsi en az iki kez dezenfekte edilmişlerdir. Sağlık müdürlükleri tarafından düzenli dezenfeksiyon yapılması gereklidir.
Tüm AH ve ASÇ’ler covid testlerinin yapılmasını talep etmekteler. Sağlık müdürlüğü ile görüşmemizde 10 Nisan’dan sonra bu testlerin düzenli yapılacağı bilgisi alınmıştır.
Hastalanan tüm sağlık çalışanları hiçbir hak kaybına uğratılmamalıdır.
AH’ler kendi nüfuslarındaki tüm 65 yaş üstü hastalarını aramakla yükümlüler. Bu uygulamadan şikayetçi değiller ancak 65 yaş hastası çok olan AH’ler zaman sıkıntısı duyuyorlar. 65 yaş üstü hastalar raporlu ilaçlarını eczaneden alabilmakteler. Ancak raporsuz ilaçlarını teminde, AH’ler de bu konuda tutum belirlemekte zorluk çekmekteler.
Genellikle zorunlu olmadıkça ASM’lere gelmemeleri gerektiği bilgisi hastalara bildirilmiştir.
Tüm ASM’lerde dönüşümlü çalışma biçimi uygulanmaktadır.
ASM’ler surveyans için bilgi akışını sağlayan en önemli merkezlerdir ki pandemi kontrolünde bunun önemi çok büyüktür. AH ve ASÇ’ler karantinada olan temaslıları, yurtdışından gelenleri, evde izlenen covid hastalarını 14 gün boyunca aramaktadırlar. Ulaşamadıklarına komşulardan ulaşmaları, buradan da ulaşamadıklarında adreslerine gitmeleri gerekmektedir. Bunun bulaş açısından risk oluşturması nedeniyle AH’ler tedirgindir. Bölge tabanlı olmayıp nüfus tabanlı bir sistem olması karantinadaki hastaya ulaşımda ve pandemi kontrolünde çok büyük bir sıkıntı oluşturmaktadır. AH’ler Sağlık müdürlüğünden şeffaf bir yönetim anlayışı beklemektedirler.
Özel sektörde çalışıp, kronik hastalıkları nedeniyle idari ya da zorunlu izne ayrılan çalışanlar, aile hekimlerine başvurarak gerçekte akut bir hastalığı olmadığı halde endikasyon dışı rapor talep etmektedirler. Ve bu talepler her gün artmaktadır. Etik olmayan bu duruma hekimler alet olmak istemiyorlar. Bu durumun önüne geçmenin yolunun kronik hastalığı olan çalışanların ekonomik kayba uğramadan ücretli izine ayrılmalarıdır.
İşe giriş raporları için ASM’lerin işaret edilmesi bulaş riskini artırmaktadır.
ASM’lerde özel ve acil durumlar dışında laboratuar hizmeti verilmemektedir.
İlçe Sağlık müdürlüklerine (İSM) bağlı diğer birimler rutin işlerinin yanında filyasyon (saha incelemesi) çalışması yapmakta, uygun ekipmanlı iki kişilik ekipler temaslı ve şüpheli covid vakalarını evde ziyaret etmekte ve ilaçlarını ulaştırmakta, test için örnekler almakta, işyerlerine ve fabrikalara covid pandemisi için uygulanacak tedbirler konusunda danışmanlık vermekte ve kontrol etmekte, karantinadakilerin sağlık sorunları ile ilgilenmekte, mevsimlik işçilerin muayenelerini yapmakta, 65 yaş üstü hastaların taleplerine yanıt vermekte, Otogar ve Havaalanlarında görevlendiren ekipler personelin ve seyahat edecek olanların muayenelerini yapmakta, ASM’lerin KKE ve dezenfektan ihtiyaçlarını sağlamaktadırlar.
Bu kurumlarda çalışan Hekim ve sağlık çalışanlarına da 10 Nisan sonrası test yapılacağı bilgisi Sağlık Müdürlüğünce verilmiştir.
Covid-19 ile mücadelede ön saflarda yer alan ASM ve İSM hekim ve sağlık çalışanlarının, Sağlık Bakanlığının açıkladığı ücret artışından yararlandırılması motivasyon artışı sağlayacaktır.
Gebe, kronik hastalık raporu bulunan (Diabet, Astım, Koah, Kalp hastalığı, Malignite gibi) ve 65 yaş üzeri birinci basamak sağlık çalışanlarına idari izin verilmeli ve hak kaybına uğratılmamalıdırlar.
